Wakacje w Polsce

w Gdyni

04 November 2011r.

Wieża widokowa przy ul. Kieleckiej Dojście na wieżę (odl. ok. 1 km) od przystanku SKM Wzgórze Nowotki do ul. Kieleckiej, gdzie za hotelem "Bałtyk" i budynkiem Izby Wełny drogą leśną z lewej strony, w pobliżu zjeżdżalni saneczkowej, w górę. W lesie po ok. 300 m dochodzimy do stalowej konstrukcji wieży widokowej, oddanej latem 1983 r. Wieża składa się z podejścia (12 schodków) i części zasadniczej (88 schodków). Została ona wzniesiona (gotową konstrukcję usadowił helikopter) na terenie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego w pobliżu stromej i wysokiej krawędzi Wysoczyzny Gdańskiej, stanowiącej dawne wyrobisko starej cegielni (dziś baza transportowa przedsiębiorstwa "Transocean"). Teren wznosi się tu 85,5 m n.p.m. Konstrukcja wieży ma 15 m wysokości, a jej górna platforma znajduje się 100,5 m n.p.m. Jest to najwyższy punkt widokowy w Gdyni. Z wieży roztacza się urozmaicony i przy dobrej pogodzie rozległy widok. Od strony południowej przez zachodnią do północno-zachodniej otaczają wieżę lasy liściaste z nieznaczną domieszką iglastych, porastające wysoczyznę. Natomiast z przeciwnej strony widać kolejno: od strony południowej — budynki osiedla gdyńskiego na Karwinach, dalej wyższe budynki gdańskiego śródmieścia (oddalone ok. 20 km), fragmenty gdańskiego portu i kominy Gd. Zakładów Rafineryjnych, w kierunku wschodnim — za Kępą Redłowską — fragment Mierzei Wiślanej, a od kierunku wschodniego patrząc ku zachodowi Półwysep Helski (oddalony ok. 22 km) od Helu przez Juratę i Jastarnię ku Kuźnicy. W tym samym kierunku widać wody Zatoki Gdańskiej i Zatoki Puckiej. Na bliższym planie widoczne jest osiedle na Kępie Redłowskiej, Kamienna Góra, śródmieście z zarysem głównych ulic (al. Zwycięstwa, ul. Władysława IV i ul. Świętojańskiej) oraz szereg charakterystycznych domów miasta. Widoczny jest też port zewnętrzny z wejściem do portu, obiekty portu wewnętrznego oraz obiekty Stoczni im. Komuny Paryskiej. Za portem widać na Kępie Oksywskiej osiedla na Oksywiu i Obłużu. Niepowtarzalny widok z wieży, jedyny w swoim rodzaju, pozostawia szczególnie osobom zorientowanym w topografii miasta i okolicy (pomocne są plany miasta), niezapomniane wrażenia. Szkoła Morska na Grabówku Dojście od przystanku SKM Stocznia ulicą Czerwonych Kosynierów (odl. ok. 0,5 km) lub dojazd ze śródmieścia trolejbusem linii 22, 25, 26 i 30. Po drodze mijamy kompleks budynków szkolnych wzniesionych w połowie dwudziestolecia międzywojennego według projektu inż. W. Tomaszewskiego, przeznaczonych dla państwowych szkół zawodowych, a m.in. Szkoły Morskiej, Szkoły Handlu Morskiego i Techniki Portowej, Szkoły Jungów, przez ministerstwo oświaty oraz przemysłu i handlu. Centralnym obiektem w tym kompleksie jest obecnie Zespół Szkół Mechanicznych im. inż. T. Wendy. Do Szkoły Morskiej należą budynki na końcu tego kompleksu, pod nr. 83. Szkoła Morska jest uczelnią, której koncepcja powstała wraz z planem budowy portu i która od 1930 r. związała swoje dzieje z Gdynią. Wpłynęła ona także na morskie oblicze miasta. Państwowa Szkoła Morska (PSM) założona 17 VI 1920 r. w Tczewie, od początku miała do dyspozycji swój statek szkolny — żaglowiec "Lwów", który przez pierwsze lata był jedynym reprezentantem polskiej floty handlowej. W swoich podróżach szkoleniowych odwiedził on wiele portów europejskich, a w 1923 r. popłynął także do Brazylii, pokonując jako pierwszy w dziejach polskiej bandery równik i zapoczątkował tradycyjny chrzest równikowy. W 1930 r. latem PSM została przeniesiona do zespołu własnych gmachów w Gdyni. Wtedy został też przekazany szkole żaglowiec "Dar Pomorza" — następca wysłużonego "Lwowa". Od początku swego działania w Gdyni szkoła była nowocześnie wyposażona w urządzenia i obiekty potrzebne do kształcenia kadr oficerskich, posiadała warsztaty i pracownie, stację meteorologiczną, radiową stację nadawczą, salę gimnastyczną i basen pływacki oraz instytut wydawniczy i muzeum szkolne. Słuchacze mieszkali w internatach, wchodzących w skład szkolnego kompleksu. Po wyzwoleniu PSM szybko została przygotowana do wznowienia zajęć, które rozpoczęły się 1 listopada 1945 r. Do tego też czasu powrócił już ze Szwecji "Dar Pomorza". Powojenne dzieje szkoły związane są kształceniem kadr zarówno dla floty handlowej jak i rybackiej, bowiem w 1967 r. PSM została połączona z Państwową Szkołą Rybołówstwa Morskiego. Działając od roku akad. 1969/70 jako wyższa szkoła zawodowa (druga WSM działa również w Szczecinie), WSM w Gdyni dysponuje dwoma zespołami gmachów — Wydział Nawigacyjny mieści się przy al. Zjednoczenia 3 (tam też jest Planetarium im. kpt.ż.w. A. Ledóchowskiego oraz Dom Studencki przy ul. Sędzickiego, w pobliżu plaży), natomiast pozostałe wydziały i rektorat zlokalizowane są na Grabówku. Tu także jest Sala Tradycji udostępniona do zwiedzania dla grup zorganizowanych. Front tego reprezentacyjnego gmachu udekorowany jest emblematem szkoły oraz herbami nadmorskich miast polskich, natomiast przy wejściu jest tablica pamiątkowa umieszczona z okazji nadania szkole w 1974 r. Orderu Sztandaru Pracy I Klasy. W holu głównym znajduje się m.in. duża mapa globu ziemskiego z zaznaczonymi szlakami żeglugowymi Polskiej Marynarki Handlowej, zaś przy wejściu do auli im. kpt.ż.w. Tadeusza Meissnera jest tablica z popiersiem patrona auli. Sala Tradycji mieści się na I piętrze. Znajdują się w niej trzy sztandary — PSM z okresu międzywojennego, PSM z okresu powojennego oraz PSRM w Gdyni. Na honorowym miejscu wisi też pierwsza bandera "Daru Pomorza" z 1930 r. oraz kopia dokumentu sporządzonego w dniu zaślubin Polski z Bałtykiem 10 II 1920 r. Znajdują się tu też liczne fotografie, dokumenty i pamiątki szkolne, modele statków szkolnych, medale pamiątkowe (m.in. medal za opłynięcie przez "Dar Pomorza" w 1937 r. przylądka Horn), dziennik okrętowy "Daru" z ostatnim wpisem z 21/22 IX 1939 r. a także księga pamiątkowa żaglowca z pierwszymi wpisami w dniu 13 VII 1930 r. tj. podczas uroczystego wciągnięcia bandery. Pierwsze wpisy do księgi złożyli: Eugeniusz Kwiatkowski, biskup "morski" Stanisław Okoniewski i matka chrzestna statku Maria Janta-Połczyńska. W księdze tej znajdują się też wpisy — poza wieloma zagranicznymi osobistościami — gen. Mariusza Zaruskiego, ojca Maksymiliana Marii Kolbe, franciszkanina (złożony podczas pobytu "Daru" w marcu 1935 r. w Nagasaki w czasie rejsu dookoła świata), zaś ostatni wpis pochodzi z dnia 12 VII 1970 r. Złożył go ówczesny premier Rządu PRL Józef Cyrankiewicz. W holu WSM jest również miejsce upamiętniające walki polskiej floty wojennej i handlowej na wszystkich morzach w latach 1939-1945 i napis: "walczyly-zwyciężaly-ginęly". Poświęcono je pamięci 500 marynarzy z Marynarki Wojennej i 200 marynarzy z PMH, którzy oddali swe życie za Ojczyznę. Stocznia Dojście od przystanku SKM Stocznia ulicą Czechosłowacką (odl. ok. 1 km) lub dojazd ze śródmieścia trolejbusem 23 i 29 albo autobusem 103, 105, 134 i 140. Stocznia jest największym zakładem pracy w Gdyni. Powstała ona w okresie międzywojennym jako Stocznia Gdyńska S.A. i w odróżnieniu od starej stoczni nazwana została Nową Stocznią. W niej 28 VIII 1938 r. położono stępkę pod pierwszy budowany w Polsce pełnomorski statek, parowiec długości 68 m, szerokości ponad 10 m i nośności 1250 t., który miał otrzymać nazwę "Olza". Wybuch wojny spowodował jednak, że jednostki tej nie zdołano zwodować. Podczas wojny stocznię przejęli okupanci, którzy zorganizowali tu m.in. bazę remontową okrętów i bazę montażu okrętów podwodnych. Naloty alianckie na Gdynię w 1943 i 1944 r. oraz działania wojenne ostatnich dni II wojny dokonały w stoczni poważnych zniszczeń. Przy nabrzeżu m.in. zbombardowany został i osiadł na dnie basenu okręt "Schleswig-Holstein" — symbol II wojny światowej, który od 1 IX 1939 r. ostrzeliwał polską placówkę na Westerplatte w Gdańsku. Po wyzwoleniu i usunięciu zniszczeń wojennych, w stoczni przystąpiono wpierw do remontu statków (wyremontowano m.in. "Dar Pomorza") — a w 1951 r. do budowy nowych jednostek. Wykorzystując niezagospodarowane do tej pory tereny przy stoczni, w latach 1959-63 pobudowano tu nowoczesny .ośrodek budowy kadłubów statków, w którym 15 XII 1962 r. rozpoczęto budowę pierwszego statku. W 1974 r. rozpoczęto w stoczni budowę drugiego, większego jeszcze ośrodka budowy kadłubów, z udziałem firm zagranicznych, w którym 18 VI 1977 r. zwodowano pierwszy statek. Wśród wielu zbudowanych w tej stoczni jednostek, znaczna ich ilość pływa pod banderami obcych państw. Stocznia w Gdyni buduje największe statki z wszystkich polskich stoczni. Ogółem w latach 1952-1985 zwodowano tu 475 różnych typów statków o łącznej nośności 5 milionów ton. Podczas okupacji na terenie stoczni w sierpniu 1944 r. zorganizowana została filia hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Stutthof, w której przebywało ok. 900 więźniów z wielu podbitych przez Niemców krajów Europy. Wielu z nich zginęło. Pamięci więźniów gdyńskiego kommando obozu poświęcona została tablica pamiątkowa, odsłonięta w 25 rocznicę wyzwolenia Gdyni przy wejściu do szkoły przyzakładowej. Widnieje na niej m.in. napis: "Los nasz dla was przestrogą ma być, nie legendą". Natomiast przy głównym wejściu do stoczni jest tablica poświęcona pamięci więźniów filii tego obozu. Ponadto obok budynku dyrekcji stoczni jako eksponat wystawiono pierwszą jednostkę zbudowaną w nowożytnej historii przemysłu okrętowego w Gdyni — stalowy stateczek sanitarny o długości 15 m — "Samarytanka , przekazany Urzędowi Morskiemu w 1933 r. Wracając do przystanku SKM przy ul. Czechosłowackiej mijamy odsłonięty w 10 rocznicę wypadków grudniowych w Gdym — 17 XII 1980 r. pomnik Ofiar Grudnia, przedstawiający kompozycję cyfr "1970", przy czym "7" przedstawia postać umierającego człowieka, ogólnej wysokości 4 m i szerokości 5 m, wykonany z blach nierdzewnej na kamiennym postumencie w kształcie krzyża (czarny kamień sjenit przypomina marmur). Pomnik zaprojektował Stanisław Giera-da. Waga jego wynosi ok. 9 ton. Obłuże Dojazd ze śródmieścia autobusami linii 104, 128, 141, 150, 152, 170, 173, 182 i 185 (przystanki dla wymienionych linii znajdują się przy ul. Jana z Kolna — w pobliżu dworca kolejowego i przy ul. Rokossowskiego — w pobliżu przystanku SKM Stocznia). Trasa wiedzie wokół portu — przy Stoczni im. Komuny Paryskiej (widać obiekty stoczni), w pobliżu ostatnich fragmentów obszaru wodnego portu, a także — częściowo — estakadą Eugeniusza Kwiatkowskiego przy Bazie Kontenerowej (terminalu). Zatrzymujemy się u wlotu estakady do ul. Wincentego Gruny. Jest tu rozbudowująca się w ostatnich łatach nowa dzielnica Gdyni i jedna z najstarszych osad w okolicy — Obłuże. Obłuże ma długie dzieje i składa się z kilku części, z których każda posiada swą nazwę. Najstarsza część jest na Kępie Oksywskiej, gdzie znajdował się od VII do XI w. obwarowany gród. Pierwsza wzmianka o Obłużu pochodzi z połowy XIII w. (1253) i dotyczy wsi położonej wzdłuż drogi prowadzącej na Oksywie (ob. ul. Płk. Dąbka) równolegle do krawędzi kępy. Pod koniec XVI w. na zachodnim krańcu wsi powstał folwark. W okresie międzywojennym rozwinęła się nowa osada na stokach kępy oraz powstało robotnicze osiedle "Paged". W 1933 r. gmina Obłuże została przyłączona do Gdyni. W ciągu ostatnich lat na gruntach Obłuża w pobliżu estakady E. Kwiatkowskiego powstało tzw. Obłuże Leśne. Zwiedzanie rozpoczynamy w pobliżu przebudowanego w ostatnich latach kościoła pod wezwaniem Św. Andrzeja Boboli. Kościół reprezentuje nowoczesną architekturę. Przy skarpie poniżej kościoła, obok pawilonu handlowego, w 25 rocznicę zakończenia II wojny, odsłonięty został pomnik poświęcony ofiarom barbarzyńskiej zbrodni dokonanej przez okupanta w pierwszych miesiącach wojny w Gdyni — dwunastu chłopcom liczącym od 15 do 20 lat, którzy w tym miejscu a także na Oksywiu zostali rozstrzelani. Na pomniku przedstawiającym m.in. orła z rozpostartymi skrzydłami i lilijkę harcerską widnieje napis: "Swoje młode życie oddali Ojczyźnie". Są tam też podane nazwiska ofiar i ich wiek. Ich wspólna mogiła znajduje się na pobliskim cmentarzu — z prawej strony od wejścia. Na cmentarzu tym jest także mogiła żołnierzy polskich poległych podczas walk obronnych we wrześniu 1939 r. jak również jest grób (przy głównej alejce z lewej strony) tragicznie zamordowanego przez siły podziemia dnia 4 III 1946 r. działacza robotniczego Wincentego Gruny. Z cmentarza udajemy się ul. Kwiatkowskiego na Kępę Oksywską, skąd roztacza się widok na końcowy odcinek portu, zajmowany głównie przez Stocznię im. Komuny Paryskiej i Bazę Kontenerową, a także na Pradolinę Kaszubską oraz Wysoczyznę Gdańską. Przy ul. Płk. Dąbka na Starym Obłużu zachowały się budynki reprezentujące architekturę wiejską z przełomu XIX i XX w. — kmiece zagrody we wsi np. zabudowania pod nr. 238, pozostałości po folwarku, a także budynek szkoły z okresu międzywojennego. Powrót do śródmieścia autobusem miejskim. Oksywie Dojazd ze śródmieścia autobusami linii 104 i 150 do końcowego przystanku przy ul. Marchlewskiego. Tu w pobliżu znajduje się m.in. Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte. Jest to druga wyższa uczelnia Gdyni o charakterze ściśle morskim. Znajdują się tu też obiekty sportowe WKS "Flota", klubu działającego od 1931 r. baseny pływackie i stadion oraz kino "Mewa". Zabytkowy charakter ma, rondo, przy którym wznosi się jeden z zabytków międzywojennej Gdyni z 1927 r. — gmach Komendy Portu z frontem wspartym na 4 kolumnach zwieńczonym tympanonem, nawiązującym swą architekturą do klasycyzmu. Przed budynkiem jest murowana brama, w której znajdują się dwie lufy armatnie ze średniowiecznego okrętu wydobyte podczas prac przy budowie portu gdyńskiego w rejonie elewatora zbożowego w 1927 r. (wrak okrętu uległ zniszczeniu). Prace ziemne przy budowie koszar rozpoczęto latem 1923 r. w pobliżu zabudowań należących do rybackiej rodziny Budziszów. Odkryto tu wtedy liczne groby przedhistoryczne, zawierające także szkielety ludzkie (jeden z nich miał 2 m długości). Później w 1931 r. odkryto tu wielkie cmentarzysko z okresu rzymskiego (125 r. p.n.e. — 375 r. n.e.) reprezentujące kulturę grupy oksywskiej tzw. kultury grobów jamowych. Od ronda udajemy się w górę ul. Arciszewskich, przy której jest kompleks wczesnomiejskich bloków mieszkalnych. Jest to stary gościniec wiodący ze wsi Gdynia na Oksywie, starej wsi kościelnej. Oksywie jest najstarszym członem miasta Gdyni a także i okolicy. W okresie przedhistorycznym (VII-IX w.) był tu gród warowny naczelnika wspólnoty terytorialnej (ośrodek okręgu grodowego), a później w strukturze wczesnośredniowiecznego państwa (X-XII w.) gród był siedzibą administracji książęcej. Na pocz. XIII w. gród przestał istnieć. Był to gród typu wyżynnego, usytuowany przy stromym brzegu Kępy Oksywskiej (obecnie teren grodu jest niedostępny). Od 1214 r. (pierwsza wzmianka o wsi — "totum Oxiua") tereny południowej części kępy weszły z darowizny Zwinisławy, żony Mściwoja I (Mszczuja) w skład dóbr klasztoru norbertanek w Żukowie. Parafia oksywska, jedna z najstarszych na Pomorzu Gdańskim, założona została wiele lat przed rokiem 1224. Kościół stanowił jeden kompleks przestrzenny z wymienioną w dokumencie z połowy XIII w. wsią Oxiva, której zabudowania skupiły się wzdłuż dzisiejszej ul. Płk. Stanisława Dąbka i Ks. Antoniego Muchowskiego. Była to typowa ulicówka, licząca w XIV w. 11 zagród kmiecych prócz plebanii. W pobliżu kościoła od XIV w. znajdowała się karczma. W 1346 r. wieś otrzymała przywilej lokacyjny, ustalono wtedy granice. W 1772 r. było we wsi 16 zagród i gospodarstwo plebana, a w przysiółku Na Piaskach zwanym też Oksywskimi Piaskami, powstałym prawdopodobnie już w XIV w. były 4 zagrody. Razem wieś liczyła 115 mieszkańców. Zmiany własnościowe, jakie nastąpiły po kasacie klasztoru żukowskiego w wyniku rozbiorów, do końca XVIII w. nie zmieniły dawnego układu osady. Później wraz ze wzrostem ilości mieszkańców (1871-814 mieszk.) zabudowa postępowała dalej wzdłuż tradycyjnej osi, natomiast przysiółek Na Piaskach rozwinął się jako jeden kompleks przestrzenny z Gdynią. Zanim Gdynia stała się miastem, pod koniec 1925 r. przyłączono do niej Oksywie. Wieś położona jest na kępie w pobliżu Przylądka Oksywskiego zwanego też Oksywską Głową (po staroskandynawsku oxihoved znaczy głowa wołu) posiada szereg zabytków godnych zobaczenia. Najstarszym zabytkiem w Gdyni jest oksywski kościół pod wezwaniem Michała Archanioła, zbudowany w miejscu pierwszej świątyni, jeszcze drewnianej. Stary kościół murowany z XIII w. uległ zniszczeniu podczas wojen szwedzkich w 1626 r. Po tych zniszczeniach powstał kościół odbudowany na starych fundamentach, który w latach 1925-27 odrestaurowano, a po zniszczeniach II wojny z małymi zmianami odbudowano. Jest to obecna budowla, wznosząca się 42,5 m n.p.m. Na zewnątrz świątyni w części podwieżowej od strony północnej na ścianach umieszczono spiżowe tablice poświęcone okrętom Polskiej Marynarki Wojennej i ich załogom, które oddały życie w latach II wojny światowej. Na pierwszej z nich, umieszczonej z prawej strony, jest napis: ,.Tablice zatopionych okrętów w bojach w latach 1939-1945 — imiona chwały Polskiej Marynarki Wojennej — powstałej u stóp tej oksywskiej świątyni. Stowarzyszenie Marynarki Wojennej w Londynie, koledzy w kraju. 1980". Na tablicach umieszczone są nazwy okrętów, daty|i miejsce ich zatopienia a na wielu napis "Mersis in bello". Chronologicznie PMW straciła następujące okręty (nazwy spisane z poszczególnych tablic): Okręty Rzeczpospolitej Polskiej — w skrócie ORP: Wicher, Rybitwa, Mewa, Nurek, Czapla, Mazur, Jaskółka, Generał Haller, Gryf, Gdynia, Czajka, Pomorzanin (1939 r.); Orzeł, Grom (1940); Jastrząb, Kujawiak (1942); Orkan (1943) i Dragon (1944). Niezwykły jest nie tylko kościół, ale także cmentarz go otaczający, z którego roztacza się interesujący widok na port i morze. Był on wielokrotnie utrwalany w naszej literaturze, szczególnie zaś przez Stefana Żeromskiego w "Wietrze od morza". Kryje on wiele pokoleń mieszkańców Oksywia i sąsiednich wsi a także obrońców Kępy z 1939 r. Na płytach nagrobnych można wyczytać stare nazwiska kaszubskie ludu od wieków tu osiadłego, jak Kurr (grób Elżbiety z 1915 r. znajduje się przy wejściu na cmentarz z prawej strony), Wojewski (grób Jakuba z 1919 r. — obok), Borski, Simon, Kerszke, Raszke, Bigot, Plichta, Miotke i inni. Do najstarszych zachowanych grobów należy grobowiec Doroty Borskiej z 1883 r. (za prezbiterium). Na wysokości wejścia do kościoła od strony południowej — w drugim rzędzie — jest mogiła proboszcza tej parafii z lat 1892-1915, powstańca styczniowego z 1863 r., zesłańca na Sybir, księdza Antoniego Muchowskiego. Także z południowej strony kościoła, w środku w czwartym rzędzie — spoczywa wybitny działacz kaszubski, zmarły w Gdyni 23 VI 1923 r. Antoni Abraham (patrz str. 51) oraz jego żona Matylda z Paszków. W pobliżu kościoła w odległości 60 m od brzegu znajdowała się od 1887 r. latarnia morska, z wieżą 10 m wysoką i światłem bijącym z wysokości 46,5 m n.p.m. Jej zadaniem była sygnalizacja dla statków chroniących się podczas sztormów za Pół-wyspem Helskim. Z chwilą wybudowania portu gdyńskiego, wyposażonego w światła nawigacyjne, latarnia oksywska straciła swe znaczenie i dlatego w 1933 r. została zlikwidowana, a wieża zdemontowana. Podczas ostatniej wojny pozostałości budowli uległy zniszczeniu. Z Oksywia powracamy do śródmieścia autobusem miejskim. Mały Kack Najdogodniejszy dojazd ze śródmieścia trolejbusami linii 21, 23 i 29 w kierunku Orłowa do przystanku przy ul. Wielkopolskiej. Znajdują się tu zabytki dawnego folwarku Mały Kack, położonego nad rzeczką Kaczą (pierwszy zapis — "in flumine Cacza" z 1236 r.), o którym najstarszy dokument pochodzi z 1383 r. Od XIV w. Mały Kack wraz z Wielkim Kackiem (osada leżąca w kier. południowo-zachodnirń) i Kolibkami (patrz str. 77) stanowiły jeden klucz majątkowy. W XIV w. nad Kaczą w pobliżu dawnej szosy Gdańskiej (dziś al. Zwycięstwa) rozwinęła się mała osada młyńska, założona przez mieszczan gdańskich, która do XVIII w. przekształciła się w większą osadę rzemieślniczą. Sprowadzeni tu rzemieślnicy przynieśli luteranizm. W końcu XIX w. Mały Kack miał jeden folwark, trzy gburstwa (gospodarstwa), młyn wodny, dwie hamernie (kuźnie żelaza), cegielnię, szkołę i pocztę. Mieszkało tu 202 katolików i 174 ewangelików. W 1935 r. Mały Kack wchodzący w skład gminy Orłowo Morskie przyłączony został do miasta Gdyni. Spośród dawnych budowli Małego Kacka zachował się przy al. Zwycięstwa nr 164 stary, długi budynek gospodarczy należący do młyna, a na niewielkim wzniesieniu przy al. Zwycięstwa i ul. Wielkopolskiej tzw. dwór młynarza (ul. Boczna nr 2) z 1868 r., ustawiony frontem do dawnego gościńca, ostatnio odnowiony. Przy tejże uliczce, pod nr. 4 stoi też stara plebania a po przeciwnej stronie — pod nr. 5 dawna szkoła ewangelicka (obecnie przedszkole). Oba te budynki z końca XIX w. kryte są dachówką. Na przedłużeniu ul. Bocznej stoi kościół p.w. Matki Boskiej Bolesnej, którego starsza część (niższa) pochodzi z 1568 r. Kościół ten na XVII--wiecznej mapie, przedstawiającej okolicę z czasów Bitwy pod Oliwą (1627 r.), umieszczono między kościołami w Oliwie i Oksywiu. Pod koniec XVI w. przejęty przez protestantów służył im do 1945 r. Wyższa część kościoła powstała w latach 1948-50. Wewnątrz kościoła znajduje się ambona z 1648 r, a w kaplicy podwieżowej stary obraz św. Barbary, pierwszej patronki kościoła. Wokoło świątyni jest cmentarz, na którym m.in. spoczywa — w czwartym rzędzie za krzyżem od strony północnej — pierwszy burmistrz miasta Gdyni Augustyn Krause, zmarły w 1957 r. Po drugiej stronie al. Zwycięstwa, przy stacji CPN jest kamienny obelisk z tablicą pamiątkową i napisem w języku polskim i bułgarskim: ,, W tym miejscu w dniu 27 III 1945 r. w walkach o wyzwolenie Gdyni polegli bohaterską śmiercią żołnierze 1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte — ochotnik Petko Tanczew (Bułgar), sierż. Władysław Jackowski i st. saper Kazimierz Maciejewski. Społeczeństwo Gdyni 12 X 1977". Spoczywają oni na cmentarzu wojskowym w Red-łowie. Interesujący zespół zabytkowy znajduje się przy ul. Wrocławskiej nr 52. Dochodzimy do niego ul. Wielkopolską i ul. Wrocławską 56 (°dl- ok. 0,5 km). Jest to dwór z końca XVIII w. przebudowany w połowie XIX w. w stylu neogotyku angielskiego. Mieści się w nim I Liceum Ogólnokształcące im. Zasłużonych Ludzi Morza. W portalu głównym umieszczona jest data 1859. W pobliżu pałacu wśród starych zabudowań gospodarczych zbudowanych na półkolistym dziedzińcu, pośrodku wznosi się zabytkowa ptaszarnia zwana gołębnikiem, o układzie ośmioboku z k. XVIII w. Od frontu pałacu zaś na jego osi jest park założony w XVII w. z okazałymi drzewami liściastymi oraz cisami, obok zaś są zbiorniki wodne, niegdyś służące do hodowli ryb. (Zespół dworski jest poważnie zdewastowany i wymaga pilnie konserwacji). Powrót do przystanku trolejbusowego ul. Folwarczną i Inżynierską.

wczasy, nad morzem, miejscowości, Gdynia, Jurata, Jastarnia, Kuźnica, Obłuże, Mały Kack