Wakacje w Polsce

Szlakiem Reprezentacyjnej Części Gdyni

04 November 2011r.

Trasa wiedzie najczęściej uczęszczanym, tradycyjnie przemierzanym przez turystów, głównym szlakiem turystycznym miasta od dworca, najnowocześniejszą ulicą przedwojennego śródmieścia ul. 10 Lutego na molo Południowe. Udostępnione tu są do zwiedzania: pawilon wystawowy Muzeum Miasta Gdyni oraz trzy typowo morskie placówki muzealne: ORP "Błyskawica", "Dar Pomorza" i Muzeum Oceanograficzne i Akwarium Morskie MIR. Stąd też można odbyć przejażdżkę statkiem "białej floty". Dalej trasa prowadzi wzdłuż morskiego brzegu i z powrotem u podnóża Kamiennej Góry, wiedzie do ul. Świętojańskiej, a.następnie do dworca. ! Gdyński dworzec kolejowy usytuowany jest na skraju śródmieścia w pobliżu ul. Jana z Kolna, która stanowi granicę zabudowy miejskiej i portu. Wypływa to z historycznego zlokalizowania dworca najbliżej wsi i morza. W pobliżu dworca znajdowało się także odgałęzienie do gdyńskiej osady od drogi zwanej via regia, prowadzącej od wieków wzdłuż krawędzi Wysoczyzny Gdańskiej, z Gdańska w pobliżu Gdyni na zachód. Przebudowa tej drogi w latach 1820-22, jak również budowa w 1870 r. linii kolejowej z Pomorza Zach. do Gdańska, miały dla Gdyni i sąsiednich osad poważne znaczenie, ułatwiały bowiem komunikację z ówczesnym centrum handlowym Gdańskiem. Pierwszy przystanek kolejowy w Gdyni stanowił parterowy budynek. Powstanie portu w pierwszych latach po I wojnie, a później i rozwój urbanistyczny Gdyni sprawiły, że w 1926 roku, gdy Gdynia liczyła 12 tys. mieszkańców, zbudowany został dworzec kolejowy, który uległ zniszczeniu podczas walk o wyzwolenie Gdyni w 1945 r. Obecny gmach dworca ukończony w 1951 r. zaprojektowany został przez Wacława Tomaszewskiego, autora projektów innych znanych budowli gdyńskich. Częścią składową zespołu jest też dworzec podmiejskiej kolei elektrycznej, tzw. szybkiej kolei miejskiej (w skrócie: SKM) wybudowany bliżej śródmieścia w 1954 r. na kortach tenisowych przy ul. Dworcowej. Od dworca trasa prowadzi krótką ul. Dworcową do ul. 10 Lutego i dalej — w linii prostej do morza. Ulica 10 Lutego, której nazwa upamiętnia dwa ważne wydarzenia, tj. zaślubiny Polski z morzem w Pucku w 1920 r. i decyzję Rady Ministrów podjętą 6 lat później o nadaniu Gdyni praw miejskich, stanowi podstawę trójkąta ulic: 10 Lutego, Władysława IV i Świętojańskiej, wokoło których rozwinęło się śródmieście. Ulicę tę wytyczono na początku bieżącego stulecia, kiedy zaczęło rozwijać się przy Gdyni kąpielisko. Prowadziła ona wówczas do domu kuracyjnego i dlatego początkowo nosiła nazwę ul. Zdrojowej. Zabudowa tej ulicy, obejmująca budynki wzniesione w ciągu kilkudziesięciu lat (od pierwszych lat bież. stulecia do lat 60.), a głównie w okresie międzywojennym, przesądziła o charakterze przestrzennej zabudowy gdyńskiego "city". Jej architektura stanowiła awangardę w skali całego kraju. Niektóre ze stojących tu budynków posiadają cechy "szklanych domów" wymarzonych przez Stefana Żeromskiego. Wchodząc na ul. 10 Lutego pozostawiamy z prawej strony Wiadukt Pokoju. Narożnikowy budynek z prawej strony (nr 39), pochodzący z lat 20., był początkowo siedzibą sądu i hotelem. Dzisiaj mieści się tu placówka służby zdrowia, a dalej w narożniku stoi wzniesiony w 1963 r. Dom Rzemiosła. Z lewej zaś strony ulicy, pod nr. 26, znajduje się najstarszy budynek szkolny w mieście, zbudowany w 1928 r. Jest to Szkoła 2 Podstawowa nr 1, popularna ,jedynka", w której już w 1934 r. zorganizowano Wieczorowy Uniwersytet Powszechny dla dorosłych. Do czasu wybudowania tej szkoły młodzież gdyńska uczyła się od roku 1836 w wiejskiej chacie, stojącej ną obecnym boisku szkolnym przy ul. Starowiejskiej. Starsze szkoły od gdyńskiej były na Oksywiu (od 1817 r.) i w Chyloni (od 1819 r.). Kolejne szkoły w młodym mieście powstały: w 1931 r. obecna SP nr 2 przy ul. Leśnej (dziś ul. Wolności) i SP nr 3 przy ul. Witomińskiej oraz w 1935 r. w Chyloni, Obłużu, Orłowie i Witominie. Następny budynek, pod nr. 24, wzniesiony w 1936 r., to siedziba Polskich Linii Oceanicznych, dawny budynek ZUS. Jest to zabytek budownictwa wielkomiejskiego z okresu międzywojennego. W 1967 r. 3 w holu głównym na półpiętrze umieszczona została ufundowana przez dyrekcję PLO tablica z brązu, poświęcona marynarzom Polskiej Marynarki Handlowej, którzy polegli podczas II wojny. Tablica zawiera m.in. nazwiska kapitana żeglugi wielkiej Stanisława Kosko — dyrektora P.S.M. — zmarłego w wyniku odniesionych ran 8 września 1939 r. w Gdyni, kpt.ż.w. Mamerta Stankiewicza — dowódcy ms. "Piłsudski", który zginął 26 listopada 1940 r. wraz ze statkiem oraz kpt.ż.w. Tadeusza Ziółkowskiego — szefa pilotów gdańskich, zamordowanego 22 marca 1940 r. w obozie koncentracyjnym Stutthof. W budynku tym znajduje się też izba tradycji, którą można zwiedzać po uzgodnieniu z kierownictwem administracyjnym PLO. Przy poprzecznej ulicy 3 Maja znajduje się jedno z trzech kin śródmieścia "Atlantic", a także nowoczesny kościół pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa, konsekrowany w millenijnym roku 1966, trzeci już w tym miejscu. Obok kościoła wzniesiono w 1981 r. 60 m wysokości wieżę dzwonną z platformą widokową na wysokości 29,5 m, zaś na wysokości 36 m zawieszony został dzwon średnicy 1,5 m i masy 3 ton. Na zewnętrznej ścianie kościoła przy głównym wejściu umieszczona jest tablica pamiątkowa z nazwiskami 14 gdyńskich księży katolickich oraz zakonników z klasztoru franciszkanów i jezuitów zamordowanych przez okupanta w latach 1939-45. Powracamy na ul. 10 Lutego, gdzie na obu narożnikach z ul. 3 Maja znajdują się okazałe budowle — z prawej strony największy blok mieszkalny międzywojennej Gdyni, 8-kondygnacyjny gmach wybudowany przez ówczesny Bank Gospodarstwa Krajowego (w budynku tym, od strony ul. 3 Maja nr 27 mieści się biuro obsługi ruchu turystycznego i przewodnickiego PTTK), natomiast z lewej strony gmach I Oddziału Narodowego Banku Polskiego, dawniej siedziba Banku Polskiego, działającego w Gdyni od 1929 r. Architektura budynku reprezentuje stylizowane formy tzw. klasycyzmu akademickiego. Za kolejną przecznicą, ul. Władysława IV wytyczoną przez tzw. nowe śródmieście w 1953 r., znajduje się — z lewej strony, następny okazały gmach użyteczności publicznej z okresu międzywojennego, ukończony w maju 1929 r., później nadbudowany i po zniszczeniach wojennych częściowo przebudowany, urząd pocztowo-telegraficzny, zwany Pocztą Główną (Gdynia 1). Pierwsza agencja pocztowa w Gdyni uruchomiona została 21 stycznia 1882 r. Mieściła się ona wówczas w starej szkole. Obchodząc 100-lecie swojego istnienia w Gdyni, poczta gdyńska wydała okolicznościową kartę pocztową i stempel. Następny budynek, pod nr. 8, to II Oddział NBP — dawny Bank Gospodarstwa Krajowego z 1927 r" który odegrał znaczną rolę w finansowaniu wielu inwestycji miejskich w tamtym czasie. Zakończenie zabudowy ul. 10 Lutego z lewej strony stanowią dwa stare budynki. W jednym z nich (nr 4) mieściły się początkowo biura przedsiębiorstwa armatorskiego "Żegluga Polska" zorganizowanego w 1926 r., drugi zaś (nr 2) pochodzi z początków naszego stulecia. Oba były własnością wójta Gdyni Jana Radtkego i jego rodziny. Na narożnikowym skwerku z prawej strony stał pierwszy murowany parterowy budynek gdyński, rybaka Augustyna Plichty, rozebrany podczas okupacji, w którym latem 1921 r. zamieszkał Stefan Żeromski. Na frontowej ścianie tego domu w 1933 r. została wmurowana tablica pamiątkowa z popiersiem pisarza, następującej treści: W roku 1921 w domu tym tworzył dzieło "Wiatr od morza" Stefan Żeromski. Dla upamiętnienia twórczości genjalnego pisarza tablicę tę ufundowali dziennikarze gdyńscy". Obecnie znajduje się w tym miejscu kamienny postument z popiersiem pisarza i tablica (na której podany jest błędnie rok pobytu pisarza w Gdyni — 1922, zamiast 1921). Stefan Żeromski (1864-1925) prozaik, publicysta, pisarz i działacz społeczny, twórca tzw. "trylogii bałtyckiej" obejmującej "Wisłę" (wyd. 1918), "Wiatr od morza" (1922) i "Międzymorze" (1924), zachęcony przez miłośnika i odkrywcę walorów turystycznych Wybrzeża Bernarda Chrzanowskiego, przybywa już w 1920 r. nad morze (zamieszkał wówczas w Orłowie), by następne wakącje spędzić w Gdyni i na Helu. Pozostał we wspomnieniach starych gdynian jako oddany działacz i popularyzator morza i Gdyni wśród społeczeństwa. W 1920 r. założył Towarzystwo Przyjaciół Pomorza. Po przejściu poprzecznej ul. Świętojańskiej, drugiej głównej ulicy śródmieścia, odchodzącej niegdyś od szosy Gdańskiej do wsi, a później do portu, wchodzimy w ukwiecony latem skwer Kościuszki, szeroko rozwarty ku morzu. Zabudowa tej części Gdyni zmieniała się kilkakrotnie w tym stuleciu. Obraz dawnej Gdyni, jeszcze z czasów wioski, tak przedstawiony został w relacji reporterskiej: "Gdynia, duża wieś rybacka z dobudową kilkunastu will i brzydkich domów, ze schowanym w marnym ogrodzie kurhauzem, z jedną czy dwiema restauracjami, rozkłada się na skraju płaszczyzny, która ciągnie się od morza 3aleko w głąb lądu. Na południu wał wzgórz lesistych — wylot otwarty na zachód. Gdynia posiada duże i czyste plaże, piaszczyste w morze zejście — warunek dobrych kąpieli. Jednakże częste przeciągi wiatrów od zachodu, które tumanami piachu jak popiołem miotają od strony lądu, a plażę czynią ruchomą, pobliże długich torfowisk i inne niedogodności nie dają Gdyni perspektywy jako miejscowości kuracyjnej. Natomiast Gdynia ma wszelkie warunki, aby zabudować się na płaszczyźnie przymorskiej jako miasto portowe..." Dawny dom zdrojowy zwany "kurhauzem" wraz z parkiem znajdował się na środku dzisiejszego skweru, bliżej morza. Za nim był drewniany pomost spacerowy i przystań. Nad morzem w 1929 r. wybudowano kino "Morskie Oko" (od 1931 r. z aparaturą do projekcji filmów dźwiękowych), na osi którego wybudowano nowy pomost długości ok. 250 m wraz z łazienkami i promenadą. Zabudowa ta zachowała się do czasu wybudowania mola Południowego wraz z basenem jachtowym. Były to ostatnie inwestycje hydrotechniczne portu gdyńskiego, wykonane w latach 1934-36. Obecna zabudowa skweru Kościuszki składa się wyłącznie z wysokich domów wzniesionych zarówno przed jak i po wojnie. Z prawej strony skweru (na skrzyżowaniu ul. Świętojańskiej) zbudowano w 1963 r. tzw. galeriowiec, w drugim domu (pod nr. 15) mieści się Miejska 7 Biblioteka Publiczna, ostatni zaś budynek, z kawiarnią "Roxańa", zamyka zwartą zabudowę skweru. Natomiast z lewej strony skweru Kościuszki, na rogu ul. Świętojańskiej jest budynek PKO, dawnej KKO założonej w Gdyni w 1926 r., 8 ostatni zaś gmach, wzniesiony po 1950 r., jest siedzibą Dowództwa Marynarki Wojennej, przeniesionego tu z Oksywia. Pośrodku zaś skweru w 1955 r. — w 10 rocznicę wyzwolenia miasta — stanął pomnik Wdzięczności AR, dzieło Mariana Wnuka, przedstawiający kobietę ze sztandarem, umieszczoną na wysokiej kolumnie. Poniżej są płaskorzeźby, a u dołu tablica z napisem: "Wieczna chwała wyzwolicielom, bohaterskim żołnierzom Armii Radzieckiej". U stóp pomnika podczas ważnych rocznic odbywają się różne uroczystości. Zabudowa z obu stron skweru Kościuszki utrzymana w jasnych barwach stanowi ważny element architektoniczny miasta, ta część bowiem, widoczna od strony morza, jest podziwiana zarówno przez turystów zamorskich jak i marynarzy oraz rybaków powracających do domów, niekiedy z długich rejsów. Stąd m.in. Gdynia nazywana jest "białym miastem nad Zatoką". Ul. Waszyngtona pobudowana została równolegle do linii dawnego brzegu morskiego (do plaży) w odległości ok. 150 m. Wyróżniają się tu m.in. stary gmach dowództwa Marynarki Wojennej, dawna siedziba przedsiębiorstwa "Żegluga Polska" i pod nr. 42 gmach Oddziału Morskiego Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, dawna siedziba Obserwatorium Morskiego Państwowego Instytutu Meteorologicznego. Jest to 5-kondygnacyjny budynek z wysoką ażurową wieżą stalową, wzniesiony w 1930 r" nierozerwalnie związany z panoramą Gdyni. Instytut od początku swego istnienia w Gdyni (założony w 1927 r.) związany jest bezpośrednio z gospodarką morską. Kolejne budynki przy tej ulicy to była siedziba dawnego Zarządu Budowy Portu i gmach dyrekcji PPDiUR "Dalmor". Naprzeciwko tych budynków, stoi zabytkowy drewniany krzyż, który w miejscu prowadzonych wtedy prac postawił inż. T. Wenda w 1923 r. Z uwagi jednak na to, że teren ten został później przeznaczony pod zabudowę, na początku lat 30. krzyż przeniesiono w obecne miejsce. W pobliżu też znajduje się legendarny gdyński głaz "Ewa", na którym umieszczona była tablica pamiątkowa poświęcona Stefanowi Żeromskiemu. Teren między bulwarem przy ul. Waszyngtona a basenem portowym ukształtowany został w 1947 r. podczas przygotowań do Międzynarodowych Targów Gdańskich. Później organizowano tu Dni Morza, Targi Rybne, a obecnie "Cepeliadę". Wchodzimy teraz na tereny portu zewnętrznego. Jest to Molo Południowe obramowane z lewej strony, gdzie jest basen nr 1, Nabrzeżem Pomorskim, z prawej zaś strony basenem Żeglarskim im. gen. Mariusza Zaruskiego. Nabrzeże Pomorskie długości ok. 630 m, całkowicie po wojnie odbudowane, przeznaczone jest na postój dla wielu różnego typu jednostek pływających. W rogu basenu w sezonie letnim (od 1 maja do 12 października) cumuje okręt-muzeum "Błyskawica", który w 1976 r. zastąpił pełniący tę samą funkcję w latach 1960-75 ORP "Burza". Zwiedzenie okrętu ułatwią marynarze-przewodnicy, ponadto przed wejściem na trap umieszczona jest tablica informacyjna, zawierająca opis dziejów okrętu i jego dane techniczne. ORP "Błyskawica" to jeden z najbardziej zasłużonych okrętów Polskiej Marynarki Wojennej. Został zbudowany w angielskiej stoczni w Cowes w latach 1935-37. Banderę na nim podniesiono 25 XI 1937 r. i pod koniec tego roku przybył do Gdyni rozpoczynając swą służbę. Okręt ma długość 114 m, szerokość 11,5 m, średnie zanurzenie 3,9 m i całkowitą wysokość od stępki 30,7 m. Na śródokręciu, obok historycznego dzwonu okrętowego z 1937 r., umieszczona jest tablica z nazwiskami 40 kolejnych dowódców oraz tablica z nazwiskami 7 członków załogi poległych na okręcie podczas wojny. Na "Błyskawicy" wystawy ukazują wyposażenie bojowe okrętu oraz dzieje i tradycje Marynarki Wojennej. Dalsze stanowiska przy Nab. Pomorskim zajmują statki spacerowe "Żeglugi Gdańskiej", którymi można odbyć przejażdżkę na trasach liniowych do Helu, Jastarni, Sopotu i Gdańska, po morzu, a także zwiedzić port gdyński. (Opis niektórych tras morskich znajduje się w dalszej części przewodnika). Przystań statków "białej floty" znajduje się przy zbudowanym tu w latach 1973-77 Dworcu Żeglugi Przybrzeżnej, gdzie rozbudowana jest także część gastronomiczna z restauracją "Róża Wiatrów" i in. Po przeciwnej stronie basenu portowego na molo Rybackim widoczne są hale przetwórstwa rybnego, budynki chłodni rybnej, magazyny i in. Przy widocznym nabrzeżu Kutrowym cumują różnego typu jednostki rybackie od kutrów do trawlerów-przetwórni i rybackich statków łącznikowych. Użytkownikami części nabrzeża (w lewym rogu basenu) są także indywidualni rybacy gdyńscy, eksploatujący na swoich żółtych kutrach pobliskie łowiska bałtyckie. Dalej przy Nab. Pomorskim cumuje żaglowiec "Dar Pomorza", który po ponad 50-letniej służbie na morzu pod biało-czerwoną banderą przekazany został Centralnemu Muzeum Morskiemu w Gdańsku. Dnia 28 maja 1983 r. jako statek-muzeum "Dar" udostępniony został zwiedzającym. Po statku i jego pomieszczeniach, gdzie m.in. pokazywane są dokumenty i fotogramy obrazujące historię statku, oprowadzają przewodnicy. "Dar Pomorza" jest trójmasztowcem rejowym z kadłubem długości 72,6 m, a wraz z bukszprytem 91,0 m, szerokości 12,6 m, o zanurzeniu do 5,7 m. Wysokość masztów wynosi 41,4 m, ogólna długość olinowania wynosiła ok. 20 km, a powierzchnia żagli ok. 2000 m2. Silnik pomocniczy miał moc 420 KM. Ten piękny żaglowiec ma ciekawą historię. Zbudowany został w 1909 r. w Hamburgu i od początku służył jako jednostka szkolna, początkowo jako "Prinzess Eitel Friedrich" (od 6 IV 1910) pod banderą niemiecką. Po zakończeniu I wojny statek przekazany został Francji w ramach odszkodowań wojennych (jako "Colbert"), od której został zakupiony przez Polskę za pieniądze pochodzące ze składek społecznych. Statek przeznaczony był na jednostkę szkolną Państwowej Szkoły Morskiej, jako następca wysłużonego już wtedy "Lwowa". Załoga przejęła statek 26 XII 1929 r. i dokonała symbolicznego podniesienia bandery, po czym w okresie silnych sztormów statek przeholowany został do duńskiej stoczni w Nakskov, gdzie poddano go gruntownemu remontowi. Przystosowano go też do celów szkoleniowych. Dnia 13 VII 1930 r., po przybyciu żaglowca do Gdyni, odbyła się uroczysta ceremonia poświęcenia statku i podniesienia bandery. Kilkanaście dni później "Dar" wyruszył w swój pierwszy rejs. Podczas całej swojej służby pod polską banderą "biała fregata" odbyła 102 rejsy i wyszkoliła na swoim pokładzie ok. 13,3 tys. słuchaczy i studentów, odwiedziła 374 porty na świecie i przebyła ok. 500 tys. mil morskich. Statek odbył m.in. rejs dookoła świata (16 IX 1934 — 3 IX 1935), podczas którego odwiedził porty Japonii, ponadto opłynął przylądek Horn, reprezentował Polskę na światowej wystawie EXPO '67 w Montrealu, uczestniczył w regatach wielkich żaglowców "Operation Sail" — "Operacja Żagiel" zajmując dwa razy I miejsce. Uświetnił swoją obecnością uroczystości 200-lecia Stanów Zjednoczonych Ameryki, a 28 IX 1981 r. wrócił do portu macierzystego ze swej ostatniej podróży morskiej. "Dar Pomorza" wszędzie wzbudzał olbrzymie zainteresowanie i zachwyt. Podczas II wojny miał 6-letni przymusowy postój w Szwecji. Wrócił do kraju 24 X 1945 r. Podczas postoju w macierzystym porcie miejsce za "Darem Pomorza" zajmuje jego następca "Dar Młodzieży", który kontynuuje chlubne tradycje polskich żaglowców szkolnych. "Dar Młodzieży" jest trójmasztową fregatą o 26 żaglach łącznej powierzchni 3015 m2, długości całkowitej z bukszprytem 108,8 m (długość kadłuba 94,8 m), szerokości 14,0 m, o zanurzeniu maksymalnym 6,6 m i maksymalnej wysokości masztów od linii wodnej 49,0 m. Ma 2 silniki pomocnicze po 750 KM. Został zbudowany w Stoczni Gdańskiej im. Lenina od 4 III 1981 r. (rozpoczęcie obróbki blach) do 30 VI 1982 r. (przekazanie armatorowi — Wyższej Szkole Morskiej). Uroczyste podniesienie bandery odbyło się przy Nab. Pomorskim 4 VII 1982 r. W tym jeszcze roku żaglowiec uczestniczy! w regatach "Operacja Żagiel '82". W lipcu 1983 r. wyruszył w pierwszy rejs do portów Dalekiego Wschodu, podczas którego uczestniczył w japońskim porcie Osaka w zlocie żaglowców. Zwiedziło go wtedy ok. 200 tys. Japończyków i innych gości zlotu. W ten sposób "Dar Młodzieży" rozpoczął swą karierę w służbie Polski na morzu. Molo Południowe dochodzi do kanału portowego, za którym ciągnie się 2,5 km długości falochron portowy, oddzielający wody Zatoki Gdańskiej od portu. Na prawo od mola jest jedno z trzech wejść do portu. Zakończenie alei Zjednoczenia, prowadzącej przez całą długość mola, stanowi Panteon Ludzi Morza. Jeden jego element to wzniesiony w 1976 r. 7-metrowej wysokości kamienny pomnik angielskiego pisarza-marynisty polskiego pochodzenia, Józefa Korzeniowskiego--Conrada (1857-1924). Dzieło Danuty i Zdzisława Kosedów ukazuje od frontu dziobnicę statku tzw. galion z popiersiem pisarza, z tyłu zaś wyryty jest autograf pisarza i tytuły jego powieści: ,.Tajfun", "Lord Jim" "Zwycięstwo", "Smuga Cienia", "Jądro Ciemności". Stojący obok drugi element panteonu wybudowano w 1980 r. Jest to kompozycja przestrzenna "Maszty" wysokości ok. 25 m, zaprojektowana przez Wawrzyńca Sampa i zrealizowana przez gdyńskie stocznie. Uzupełnieniem panteonu ma być obelisk — drogowskaz, ukazujący w milach morskich odległości z Gdyni do najważniejszych portów odwiedzanych przez polskie statki. Na molo od strony południowej wybudowane zostały pod koniec okresu międzywojennego, a ukończone po II wojnie, dwa okazałe gmachy. Pierwszy od strony morza to budynek Morskiego Instytutu 13 Rybackiego, placówki założonej na Helu w 1921 r. jako Laboratorium Rybackie i później działającej jako Stacja Morska. W 50 rocznicę polskich badań naukowych na morzu (1971 r.) otwarto tu Muzeum Oceanograficzne i Akwarium Morskie. Niezwykle ciekawe eksponaty żywych ryb i innych mieszkańców mórz umieszczone są w akwariach, zaś liczne pozostałe eksponaty ukazane zostały w gablotach i diora mach na czterech kondygnacjach tej placówki. W rotundzie na III piętrze znajduje się ponadto stół plastyczny ukazujący nieckę Bałtyku. Dzięki dużej frekwencji (w sezonie letnim bilety należy zamawiać wcześniej) muzeum spełnia ważną rolę popularyzatora wiedzy o morzu. Drugi gmach zaplanowany na Dom Żeglarza, to siedziba Wyższej 14 Szkoły Morskiej. (Rektorat WSM mieści się na Grabówku). Wracając stroną południową mola, można odwiedzić basen Żeglarski, w którym cumują różne jachty morskie. Przy basenie zaś mają swe siedziby gdyńskie kluby żeglarskie. Z basenu tego wyruszali bądź tu przygotowywali się do długich samotnych rejsów wokółziemskich wybitni polscy żeglarze: Leonid Teliga (jacht "Opty"), Krzysztof Baranowski (jacht "Polonez"), Henryk Jaskuła (jacht "Dar Przemyśla") i Zbigniew Puchalski (jacht "Miranda"). Latem 1980 r. przed siedzibą Jacht Klubu "Gryf' odsłonięty został pomnik Leonida Teligi, pierwszego Polaka, który w latach 1967-69 samotnie opłynął Ziemię jachtem. Autorem pomnika są Danuta i Zdzisław Kosedowie, zaś z okazji 60-lecia Yacht Klubu Polskiego w 1984 r. przed siedzibą YKP odsłonięto pomnik pierwszego komandora klubu — gen. M. Zaruskiego, zaprojektowany w gipsie przez Zdzisława Kosedę, a odlany z brązu przez Stocznię Marynarki Wojennej. Basen Żeglarski nosi imię gen. Mariusza Zaruskiego (1867-1941) — żołnierza, marynarza, taternika, literata i pioniera żeglarstwa sportowego w Polsce, który w latach 1935-39 dowodził harcerskim jachtem "Zawisza Czarny". Dalej trasa prowadzi ulubionym szlakiem spacerowym gdynian, wiodącym wzdłuż brzegu morskiego, wpierw promenadą, potem bulwarem Nadmorskim im. Feliksa Nowowiejskiego, wielkiego kompozytora, działającego w latach międzywojennych w Gdyni, twórcy opery "Legenda Bałtyku", popularnego "Hymnu do Bałtyku" i innych. W pobliżu małej gdyńskiej plaży (długości ok. 250 m) znajduje się Okręgowy Klub Oficerski, mieszczący się w dawnym hotelu "Riwiera Polska" zbudowanym w 1923 r. Za nim jest Muzeum Marynarki Wojennej założone w 1953 r. eksponujące obecnie na otwartym terenie (skansen) uzbrojenie i morski sprzęt bojowy od XVIII w. po czasy współczesne. Nieco dalej na stoku Kamiennej Góry wznosi się okazały dwuczęściowy budynek domu studenckiego Wyższej Szkoły Morskiej. Stoki Kamiennej Góry od strony morza w przeszłości poddawane były niszczącym działaniom fal morskich i dlatego z chwilą powstania tu kąpieliska trzeba było brzegi umocnić. W 1930 r. ukończono budowę 500 m opaski betonowej nazwanej Bulwarem Szwedzkim, który jednak z biegiem lat uległ zniszczeniu. Dlatego w połowie lat 60. przystąpiono do budowy nowego umocnienia, jako bulwaru długości 1522 m, oddanego w Święto Morza 1969 r. U wejścia na bulwar umieszczona została rzeźba odlana w metalu, dzieło Adama Smolany, przedstawiająca trzy ryby morskie. Są to popularne "flądry". Wybudowany falochron wraz z deptakiem szerokości 10 m przesunięty został 30 m w głąb morza w stosunku do pierwotnej linii brzegowej. Z Bulwaru Nadmorskiego powracamy na ul. Zawiszy Czarnego, by następnie obejrzeć nowy gmach gdyńskiego Teatru Muzycznego, wybudowanego u stóp Kamiennej Góry, w miejscu spalonego w 1960 r. starego teatru, wzniesionego podczas okupacji. Gdyński Teatr Muzyczny, o oryginalnej kompozycji bryły architektonicznej, jest trzecią co do wielkości sceną polską. Kubatura jego wynosi 85 tys. m3, powierzchnia — 14,5 tys. m2 a scena ma 402 m2 powierzchni. Składa się ona z dwóch niezależnych od siebie scen obrotowych — dużej o średnicy 14,8 i małej — 5,5 m. Amfiteatralnie usytuowana widownia ma 720 miejsc. Ponadto druga kameralna sala widowiskowa przewidziana jest na 150 miejsc. Teatr wybudowany został według projektu inżynierów Daniela Olędzkiego i Józefa Chmielą. Przestronne foyer służy ekspozycji dzieł sztuki. Bryła teatru nie ma ani jednego kąta prostego, co stwarza niepowtarzalne wnętrze. Elewacje boczne i środkowa, wykonane ze szkła, imitują ogromną pofałdowaną kurtynę. Gmach jest wielokondygnacyjny — od poziomu sceny ma 3 kondygnacje w dół i 2 w górę, a nadbudówka sceny ma 28 m wysokości (wewnątrz zmieściłby się typowy wieżowiec!). Uroczystość rozpoczęcia działalności teatru odbyła się 8 XII 1979 r. premierą sztuki Wojciecha Bogusławskiego "Krakowiacy i Górale". W tym dniu w teatrze odsłonięta została też tablica pamiątkowa ku czci Danuty Baduszkowej, długoletniego dyrektora gdyńskiego teatru i inicjatora budowy nowego gmachu. Innym ważnym akcentem architektonicznym tej części miasta jest oddany do użytku 14 IV 1983 r. reprezentacyjny, 11-piętrowy orbisowski hotel "Gdynia" przy ul. 22 Lipca. Oznaczony czterema gwiazdkami dysponuje on 593 miejscami, ma rozbudowaną część gastronomiczną, restaurację "Pod Dębem", kawiarnię "U Marysieńki", klub nocny "Nautica" i inne, ma basen pływacki, sauny, solaria, tu też mieszczą się biura obsługi turystów PBP "Orbis". Dalej — w poprzek pl. Grunwaldzkiego, przy muszli koncertowej — dochodzimy do ul. Świętojańskiej gdzie w 1966 r. wzniesiony został według projektu Wł. Klinkowicza pomnik ku czci Gdyńskich Harcerzy, działających w Tajnym Hufcu Harcerzy i w Szarych Szeregach, poległych w walce z hitlerowskim najeźdźcą w latach 1939-1945. W 1983 r. na pomniku umieszczono metalową lilijkę harcerską z listkami wawrzynu i tablicę z nazwiskami harcerzy, którzy utracili życie podczas II wojny. Idąc dalej ul. Świętojańską w kierunku północnym, mijamy kościół p.w. Najświętszej Marii Panny, wybudowany w stylu polskich dworków w latach 1922-26. Znalazła się tu pierwsza gdyńska parafia. Obok zbudowano nowy obiekt sakralny. Na placu przed kościołem wzniesiony został pomnik Jana Pawła II. Ulicą 10 Lutego wracamy do dworca kolejowego.

nad morzem, miejscowości, Gdynia, historia, spacer, zwiedzanie