Wakacje w Polsce

GNIEZNO

25 June 2013r.

GNIEZNO Katedra —- rzut przyziemia 1) Kruchta południowa, 2) Kaplica Łubieńskich, 3) Kaplica św. Mikołaja, 4) Kaplica Św. Józefa, 5) Kaplica Baranowskiego, 6) Kaplica Św. Stanisława, 7) Kaplica Olszowskiego, 8) Kaplica Kołudzkich, 9) Kaplica Gębickiego, 10) Kaplica Doktorów, 11) Kaplica Potockiego niem w 18 scenach życia i śmierci św. Wojciecha, jedno z najwybitniejszych dzieł metaloplastyki romańskiej w Europie. Wczesnogotycki tympanon z XIV w. w kruchcie pn., portal z XIV w. odsłonięty w 1963. Szereg cennych zabytków rzeźby nagrobnej: gotycki marmurowy grobowiec św. Wojciecha, dzieło H. Brandta z Gdańska (XV w.), barokowy grobowiec św. Wojciecha w kształcie srebrnej trumny, dzieło P. van Rennen z Gdańska 1662 (skradziony, uszkodzony, zrekonstruowany), marmurowa płyta nagrobna bp. Z. Oleśnickiego dłuta Wita Stwosza, mosiężna płyta nagrobna arcybp. Jakuba ze Sienna XV w., cztery renesansowe marmurowe płyty nagrobne m.in. arcybp. Łaskiego wykonane przez G. Fiorentino. Niezwykle cenne zabytki zgromadzone są w kaplicach wieńcem otaczających katedrę. M.in. renesansowe pomniki arcybiskupów: Baranowskiego, Krzyckiego i Dzierzgow-skiego, drewniany gotycki ołtarz XIV w., gotycka Pieta XV w., gotycka rzeźba architektoniczna, ołtarze barokowe. Wejścia do kaplic obramowane są barokowymi portalami i zamknięte kratami z XIV-XVIII w., tworzącymi najbogatszą kolekcję krat w Polsce. Podjęte badania archeologiczne odsłoniły relikty przedromańskie i romańskie, posadzkę z płyt ceramicznych z ok. 1000, unikat w Polsce, i płytę nagrobną z uszkodzonym napisem łacińskim pocz. XI w., najstarszy tego rodzaju zabytek w kraju. W części pomieszczeń nad nawami bocznymi dwie ekspozycje: ze zbiorów biblioteki i archiwum archidiecezjalnego oraz zbiory skarbca katedralnego i dzieł sztuki. Kościół św. Jerzego romański z XII w., przebud. w stylu późnobaro-kowym 1782. Gotycki * kościół św. Jana 2 poł. XIV w. z polichromią XIV 737 w., przy nim * klasztor barokowy z XVIII w. Kościół farny, gotycki XV w., restaurowany po pożarze w XVII w. Kościół Franciszkanów gotycki XIII w., kilkakrotnie restaurowany, klasztor barokowy na murach gotyckich, rozbud. 1758-72. Kościół paraf. św. Michała gotycki z pocz. XV w., restaurowany 1811. Na skutek częstych pożarów mało zabytków budownictwa świeckiego. Domy w rynku i bocznych ulicach głównie z XIX w., kilka domów XVIII w., najstarszy przy ul. J. Łaskiego nr 1 XVI w. Od 1976 trwa przebud. rynku i jego otoczenia. W zach. części miasta, na skraju parku Piastowskiego, nad j. Jelonek (14 ha) zespół budowli pomnika Mieszka I i Bolesława Chrobrego (1978): nowoczesne budynki Muzeum Początków Państwa Polskiego, szkoły ogólnokształcącej, auli oraz rzeźby Mieszka I i Bolesława Chrobrego (J. Kopczyński). W parku miejskim grodzisko wczesnohistoryczne. W odl. 10 km na pd. przy drodze do Wrześni Żydowo. PGR. Kościół klasycystyczny 1845. Wiatrak 1733. W Gnieźnie odgałęzienie trasy 87 na pn. od Gdańska. GNIEZNO — POWIDZ. 27 km, do Witkowa droga drugorzędna, dalej lokalna. Wyjazd z miasta na pd. wsch. — 10 km Niechanowo. Browar PGR. Kościół drewniany 1776, rozbud. 1908, pałac klasycystyczny i park angielski z końca XVIII w., wiatrak 1822. 17 km Witkowo (7400 mk.), m. od 1740. W odl. 6 km na pd. Mielżyn, d. miasto. Kościół późnogotycki ok. 1500, granitowa chrzcielnica gotycka. Wiatrak XVIII w. 7km na pn. wsch. od Witkowa Skorzęcin, 1,5 km na wsch. j. Niedzięgiel, 748 ha, o rozwiniętej linii brzegowej, z dwoma wyspami i lasem mieszanym na brzegu pn., największy w Wielkopolsce ośrodek wczasowy (ponad 3000 miejsc), dwa kąpieliska, statek spacerowy. 27 km Powidz w pagórkowatej i lesistej okolicy, nad J. Powidzkim (1200 ha, głęb. 40,3 m). Od przeszło pół wieku znana miejscowość wypoczynkowa, dobrze zagospodarowana. Prawa miejskie od 1243 do 1935. 1331 mieszczanie walczyli z Krzyżakami, za co otrzymali liczne przywileje królewskie. W XV i XVI w. szkoła podległa Akademii Krakowskiej, stąd powiedzenie: "Dokąd idziesz?" "Do Powidza po rozum". Kościół pseudogotycki 1863, gotycka figura Madonny z XIV w. Nowa dekoracja malarska i sgraflito o dużej wartości artystycznej. Nad brzegiem jeziora nasyp po zamku średniowiecznym. Wyjazd z Gniezna na wsch. — 57 km Jankowo Dolne nad J. Jankowskim (38 ha). Wiatrak typu holenderskiego z XIX w. Ośrodek wypoczynkowy. Po stronie pd. J. Wierzbiczańskie (199 ha). 65 km Trzemeszno (7600 mk.), m. położ. w okolicy bogatej w jeziora. Zakłady przemysłu spożywczego, materiałów budowlanych, fabryka materiałów termoizolacyjnych "Izopol". W X w. istniał tu gród, na pocz. XI w. założono pierwszy w Polsce klasztor, wg tradycji Benedyktynów. Zniszczony w 1038. Nowy klasztor założył Bolesław Krzywousty dla kanoników regularnych. Prawa miejskie od 1382. Często przebywał tu Władysław Jagiełło. W 1760 urodził się J. Kiliński. W XIX w. liczny udział mieszkańców w powstaniach, także w powstaniu wielkopolskim 1918-19 i w wojnie obronnej 1939. Pierwotny kościół i klasztor z końca X w., fund. wg tradycji przez św. Wojciecha. Na miejscu zniszczonego zbud. w 1 poł. XII w. * kościół romański w formie bazylikowej, przebud. w stylu gotyku. Przebud. i rozbud. w 2 poł. XVIII w. z inicjatywy opata M. Kosmowskiego. Spalony w 1945, odbud. Jest budowlą barokową, trójnawową, z potężną kopułą i nawą obiegającą część centralną. Fragmenty budowli romań-738 skiej (m.in. potężne kolumny) oraz gotyckiej. Wyposażenie i polichro- trzemeszno — wylatowo — (mogilno) — strzelno mia barokowe (freski F. Smuglewicza), rekonstruowane w latach sześćdziesiątych (m.in. ołtarze, nagrobek M. Kosmowskiego). Obok * budynek d. gimnazjum XVIII w. Portal z popiersiem Stanisława Augusta. Na rynku pomnik J. Kilińskiego odsłonięty 1961. Przy ul. Mickiewicza d. szpital i kościół św. Łazarza z XVIII w. Szosa objazdem mija centrum od pn. W odl. 9 km na pn. w ładnej okolicy (jeziora, wzgórza) wieś Ławki — miejsce urodzenia H. Cegielskiego (1813-1868), filologa, twórcy obecnych Zakładów "H. Cegielski" w Poznaniu (na domu tablica pamiątkowa). Na pd. biegnie lokalna szosa do Orchowa, przy niej: 4 km. Trójramienne J. Ostrowieckie (281 ha). 16 km. Leśnictwo Głucha Puszcza z bardzo ciekawymi prywatnymi zbiorami etnograficznymi i historycznymi. 18 km Orchowo z drewnianym kościołem z XVIII w. 66 km. Zach. kraniec J. Popielewskiego (313 ha), najgłębszego jeziora Wielkopolski — 50,5 m głęb. 75km Wylatowo. Wieś nad J. Szydłowskim (140 ha), znana od XII w. Drewniany, trójnawowy kościół z 2 poł. XVIII w. stojący na wyniosłym pagórku — domniemanym grodzisku. 76km. Skrzyżowanie. Pomnik tzw. czynu drogowego. — 6 km na pn. drogą drugorzędną, Mogilno. WYLATOWO — MOGILNO. 8 km, droga drugorzędna. Wyjazd z Wylatowa na pn. — 8 km Mogilno (11 900 mk.), m. położ. nad J. Mogileńskim łączącym się z J. Wiecanowskim. Zakłady przemysłu maszynowego, materiałów budowlanych i spożywczego. Ok. 1065 (1058-1079) prawdopodobnie Bolesław Śmiały założył tu klasztor dla benedyktynów z Tyńca. Przyklasztorna osada otrzymała prawa miejskie w 1398. * Kościół poklasztorny św. Jana XI w. przebud. w stylu gotyckim i barokowym; zachowana romańska absyda i krypta zachodnia (z pięknym krzyżowym sklepieniem, wsparta na jednym środkowym filarze) i wschodnia (z kolebkowym sklepieniem) wykonane z martwicy wapiennej. W1.1970-75 w kościele przeprowadzone zostały badania archeologiczne, a w latach następnych archeologiczno-architektoniczne zespołu klasztornego, które pozwoliły na odtworzenie pierwotnego wyglądu kościoła i prześledzenie kolejnych zmian architektonicznych w dalszych wiekach. W kościele odkrywki archeologiczne zabezpieczone dla zwiedzających, a w podziemiach stała ekspozycja dokumentująca odkrycia. W programie rezerwat archeologiczny (w salach klasztoru Muzeum Regionalne). Kościół paraf. Św. Jakuba późnogotycki XVI w., wystrój barokowy XVIII w. Na pl. Wolności pomnik ku czci ofiar terroru hitlerowskiego. Na cmentarzu grób i pomnik księdza P. Wawrzyniaka (zm. 1910), ekonomisty, założyciela Związku Spółek Zarobkowych, zasłużonego w walce z germanizacją Wielkopolski, a także mauzoleum ku czci mieszkańców miasta zamordowanych przez hitlerowców w 1939 oraz żołnierzy Armii Czerwonej poległych w 1945. 80 km. Skrzyżowanie. 6 km na pn. zach. Mogilno. 4 km na pd. wsch. wieś Gębice, gotycki kościół z XV-XVI w. — 81 km Kwieciszewo położ. w widłach rz. Panny i Noteci. Od 1342 do 1874 miasto. Kościół późnogotycki 1522. 91 km Strzelno (5700 mk.), jedna z najstarszych miejscowości w Polsce. Zakłady przemysłu drzewnego, spożywczego, maszynowego. W Xn w. własność opactwa w Trzemesznie, a od 2 poł. XII w. do pierwszego rozbioru własność klasztoru Norbertanek. Prawa miejskie 1231. Zniszczone w czasie najazdu Szwedów 1655 i ponownie w czasie wielkiego pożaru 1761. Po rozbiorze w 1772 zajęte przez Prusy. W 1848 ludność zaatakowała stacjonujące w mieście oddziały pruskie, a w 1919 aktywnie uczestniczyła w powstaniu wielkopolskim. W 1.1887-1932 siedziba powiatu obejmującego też Kruszwicę. Tu urodził się znakomity fizyk A. A. Michelson (1852-1931), laureat nagrody Nobla (1907), prof. uniwersytetu w Chicago. Oswobodzone w styczniu 1919. Silny terror hitlerowski. Wyzwolone ** Kościół św. Prokopa zbud. ok. 1133-60, jeden z najlepiej zachowanych kościołów romańskich. Granitowa rotunda z oryginalnym sklepieniem, nawą na planie koła z dwiema absydami i prostokątnym prezbiterium oraz okrągłą wieżą. ** Kościół ponorbertański Świętej Trójcy 2 poł. XII w., trójnawowa bazylika romańska przebud. w XIV w. i w 1 poł. XVIII w. w stylu barokowym. W kaplicy św. Barbary (w przedłużeniu nawy południowej) piękna kolumna pokryta ornamentem liściowym, podtrzymująca gotyckie sklepienie. Nad wejściem do zakrystii fragment rzeźby romańskiej, na ścianie zach. część tympanonu. Przy drzwiach do zakrystii fragmenty kolumn romańskich. Nad zewnętrznym wejściem do kaplicy św. Barbary tympanon z wyobrażeniem św. Anny z Matką Boską na ręku i fundatorów. W 1946 rewelacyjne odkrycie cennych rzeźbionych ** kolumn romańskich z ok. 1170 z personifikacjami cnót i grzechów, 1953 tympanonu z pocz. XII w. (nad przejściem od klasztoru do kościoła — do nawy pn.) z wyobrażeniem "Chrystusa w Majestacie". Gotycka figura Chrystusa 1453 z kropielni-cami XIII w. Ołtarze i stalle barokowe. Przed kościołem wielkie głazy eratyczne (największy o obwodzie 3,9 m, wys. 70 cm, posiada dwa wgłębienia, które legendy wiążą ze św. Wojciechem), wg tradycji pogańskie ołtarze ofiarne. Od 1982 przy kościołach Strzelna trwają prace archeologiczno-architektoniczne, które już w pierwszej fazie dostarczyły wiele ciekawych materiałów do dziejów klasztoru. W odl. 4 km na pd. kilka malowniczych jezior w lasach miradzkich. 9 km dalej Przyjezierze, ośrodek wczasowy. Trasa skręca na pn. — 101 km Markowice. Barokowy kościół XVII/XVIII w. i klasztor Misjonarzy Oblatów XVIII w. Wyposażenie kościoła barokowe z 1 ćw. XVIII w. Ołtarz główny rokokowy z 1765 z późnogotycką, wotywną rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Miejsce urodzenia poety G. Zielińskiego (1809-81), autora "Kirgiza" i "Stepów".

wczasy, nad morzem, miejscowości, wakacje, wczasy, Gniezno